vilâyat-ı sitte ne demek?

Vilayat-ı Sitte (ولایات سته; anlam: Altı vilayet, Altı il), 13 Temmuz 1878 tarihli Berlin Antlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin Erzurum, Van, Harput, Diyarbekir, Sivas, Bitlis olmak üzere altı vilayetin adı.

30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesinin 24. maddesinde "Altı Ermeni ili" olarak bahsedilmiştir.¹

Ermeniler tarafından Batı Ermenistan (Ermenice: Արեւմտեան Հայաստան / Arevmdyan Hayasdan)²³ olarak adlandırılan bölge Türkiye sınırları içerisindedir.

Vilayet-i Sitte, yani altı Vilayet tabiri 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşından sonra imzalanan Ayastefanos Ateşkes ve Berlin Antlaşmalarından sonra kullanılmaya başlanmıştır. Adı geçen Vilayet-i Sitte; Erzurum, Sivas, Mamüratü’l-Aziz (Harput), Bitlis, Van ve Diyarbakır vilayetlerini kapsayan bir coğrafi bölge idi. İngiltere, Rusya ve müttefikleri bölgede bir Ermeni Devleti kurulmasına zemin hazırlayacak bir ıslahat projesini tatbik etmeye çalışıyorlardı. Bu devletler amaçlarına ulaşmak için Osmanlı Devleti’ne her türlü siyasi baskıyı yapmaktaydılar. Bu tarihlerde bölgeyi teftişe giden Ahmet Şakir Paşa’nın verdiği raporlarda Ermenilerin Müslümanlardan daha iyi hayat şartlarına sahip olduklarını ve gerçek ıslahata Müslüman ahalinin muhtaç olduğunu raporunda ortaya koymuştu. Burada asıl gayenin Ermenilerin maşa olarak kullanılıp bölgenin Osmanlılardan ayrılması olduğu düşünülüyordu. Osmanlı Hükûmetinin ise Ermenileri bağımsızlığa götürecek her türlü siyasi baskıya direndiği iddia ediliyordu. Yukarıda bahsedilen bu vilayetlerde Ermeniler lehine bir nüfus çoğunluğu mevcut değildi. 19. yüzyılın sonlarında yapılmış nüfus sayımları ile yabancı kaynaklardaki nüfus istatistikleri de bunu kanıtlamaktadır.